Kastelen van de Schelde

Aan een oude Scheldearm en middenin het Bornemse groen ligt een echt sprookjesslot. Het Kasteel Marnix de Sainte-Aldegonde is een lust voor het oog. Alleen al de toegangsweg er naartoe is de moeite: de honderden meters lange dreef met statige bomen verklapt dat er aan het einde van de weg iets moois verstopt zit. En dat klopt, want middenin een prachtige parktuin staat een kasteel zoals dat in sprookjes verschijnt: een magnifiek historisch gebouw met een grote toegangsbrug en poortwachtershuisjes, torentjes en een echte slotgracht.

Het kasteel van Bornem is nog steeds de thuis van John II de Marnix, de 14e graaf van Bornem en de 54e kasteelheer. Maar een deel van het kasteel is ook open voor publiek en toont bezoekers schitterend bewaarde 18e-eeuwse kamers en de grootste privé-collectie ter wereld van gravures van Pieter Breughel de Oude. In een van de vernieuwde gangen wordt het levensverhaal van Philips de Marnix de Sainte Aldegonde (1540-1598) – voorvader van de huidige graaf en rechterhand van Willem van Oranje – verteld. Als buitenburgemeester van Antwerpen verbleef hij in 1585 tijdens de woelige Godsdienststrijd in Het Steen aan de Schelde. Philips Marnix is trouwens ook de vermoedelijke schrijver van het Wilhelmus.

Het bezoekerscentrum in het oude koetshuis dompelt je onder in de wonderlijke geschiedenis van het kasteel en zijn bijzondere bewoners. En ook het kasteeldomein als ecosysteem, het belang van de omliggende natuur en de Schelde zelf krijgen terecht heel wat aandacht in de vaste tentoonstelling.

Vlakbij het kasteel ligt de Abdij van Bornem, en ook die is een bezoek meer dan waard. Ze werd gesticht in 1603 door Pedro Coloma, een Spaanse officier die na de val van Antwerpen ook het kasteel van Bornem kocht en het volledig liet heropbouwen. Nu is de abdij een publiek-privaat project. Op de gelijkvloerse verdieping bevindt zich een museum, waar bezoekers meer informatie krijgen over de geschiedenis van de abdij en ander Bornems erfgoed. In het ommuurde abdijpark kan je bovendien in alle rust en stilte picknicken. De permanente tentoonstelling in het openbare deel van de abdij toont het ontstaan van de abdij en het leven van Engelse Dominicanen en de Cisterciënzers. Het absolute pronkstuk is de historische bibliotheek met duizenden wereldse en religieuze geschriften, die onlangs met monnikengeduld gearchiveerd en gerestaureerd werden.

Het Kasteel van Laarne is een van de mooiste en best bewaarde versterkte waterburchten van het land. Meer dan 700 jaar geleden werd hier de eerste steen gelegd en in de loop der eeuwen werd het kasteel nooit volledig verwoest of helemaal vernieuwd. Er werd wel lustig verbouwd. Wie goed kijkt kan de verschillende bouwstijlen uit al die periodes herkennen: langs de voorkant pronkt het Kasteel van Laarne als een echt renaissancekasteel, aan de achterkant dreigt de authentieke versterkte middeleeuwse burcht. En spot jij de originele imposante vierkante donjon?

Binnenin verwacht je elk moment tegen de kasteelheer aan te lopen. Het kasteel ademt door de bijzondere inrichting nog steeds de grandeur van de zeventiende eeuw. Uitzonderlijke meubels, wandtapijten, schilderijen en de Europees vermaarde zilvercollectie van Claude D’Allemagne zorgen voor een onvergetelijk bezoek. De knappe movieguide HEKSEN! versterkt de beleving dat er nog altijd iemand in het kasteel lijkt te wonen. Je verkent met de tablet als gids alle kamers van onder tot boven: de salons, de keuken, de ridderzaal, de gevangenissen… Pastoor Jan Schatteman en poetsvrouw Josyne duiken met jou diep in het boeiende verleden van het kasteel. De rode draad doorheen hun verhaal zijn de heksenvervolgingen. Niet eigenaardig, want de kasteelheer was vroeger rechter van Laarne. En wie beschuldigd werd van hekserij kwam dus bij hem voor de rechtbank. Ook de gevangenissen en folterkamer zijn nog te bekijken.

Naast de movieguide zijn er actieve parcours voor kinderen van elke leeftijd: kleuters speuren het kasteel af naar verstopte kabouters, iets oudere kinderen kunnen de fotozoektocht doen of Heintje Heks helpen de sleutel van de zilverkamer te vinden. Wist je dat Laarne zich nu ook nog altijd heksengemeente noemt? Zo bestaat er bijvoorbeeld nog een heksengilde en kan je er proeven van heksenbier. Wie na een portie kasteelcultuur nog zin heeft in een wandeling, kan zijn hartje ophalen in de gevarieerde weidse Kalkense Meersen, een prachtig deelgebied van Rivierpark Scheldevallei. Aan het kasteel zelf start de speciaal voor kinderen uitgewerkte Eekhoorntjesroute, met als aankomstplaats het Prullenbos met grote speeltuin.

Meer dan 400 jaar lang was het kasteel van Hingene de favoriete zomerresidentie van de adellijke familie d’Ursel. Elke zomer trok de hertog met familie en bedienden naar zijn schitterende buitenverblijf. Toch was halverwege de zestiende eeuw het kasteel niet meer dan een hof en werd het ‘het steyne huys’ genoemd. De eigenaar toen was de rentmeester van het Land van Bornem. Pas in de tweede helft van de achttiende eeuw kreeg het kasteel van Hingene zijn classicistische kenmerken. Nu is het eigendom van de provincie Antwerpen. Sinds een grondige opknapbeurt van het kasteel, de tuinen en het iets verder gelegen paviljoen De Notelaer gooit Kasteel d’Ursel zijn deuren tijdens speciale evenementen open voor het publiek. Wie het kasteel dan bezoekt, vergaapt zich aan schitterend stucwerk, beschilderde katoenen wandbespanningen en marmeren vloeren. Vergeet zeker ook geen kijkje te nemen in het park rond het kasteel, dat prachtig is in elk seizoen. Zo kan je onder andere via een wandelbrochure op stap met de hertog of probeer je tijdens een spannende escape game te ontsnappen in het park.

Ook Kasteel Wissekerke in Bazel was oorspronkelijk een echte waterburcht, waarvan de eerste vermeldingen teruggaan tot in de tiende eeuw. Later verbouwde de adellijke familie Vilain XIIII de burcht tot een heus neogotisch kasteel, met een poorthuis in neotudorstijl. De interieurs zijn grotendeels bewaard gebleven. Vooral de Egyptische kamer en het salon in empirestijl spreken tot de verbeelding. Kasteel Wissekerke en het kasteelpark worden op dit moment grondig gerestaureerd en zijn niet toegankelijk voor het publiek. Op 29 maart 2023 gaan de deuren opnieuw open voor het publiek. Maar wie een kijkje neemt net buiten het kasteeldomein zal onder indruk zijn van de 600 meter lange kasteeldreef met tientallen meters hoge monumentale beuken. Een prachtige plek om te wandelen, te fietsen of even uit te rusten en te genieten van de ruisende blaadjes.

De Dendermondse Lakenhalle en het Stadhuis lijken in dit lijstje de vreemde eend in de bijt. Niks is minder waar: op de plek waar we nu dit 14e-eeuwse stadhuis met belfort vinden, stond al sinds de 9e eeuw een burcht. In 1999 erkende UNESCO het Belfort als Werelderfgoed.

De Lakenhalle heeft een bewogen geschiedenis achter de rug en het gebouw werd zelfs voor het overgrote deel verwoest tijdens de Eerste Wereldoorlog. Toen sloeg een obus met volle kracht te pletter tegen de toren van het Belfort. De schade die binnenin ontstond door de vallende klokken van de beiaard werd nooit hersteld. Daardoor kan je vanop de begane grond helemaal tot in de nok van het gebouw kijken!

Niet alleen het gelijkvloers is imposant, ook op de andere verdiepingen ontdek je meer over de fascinerende geschiedenis van het Stadhuis. Zo is er op de eerste verdieping de authentieke schatkamer van de stad – compleet met oude archiefkoffer – en vind je op de vierde verdieping de uurwerktoren met stadshorloge. Op de vijfde verdieping huist de gerestaureerde beiaard van de stad. In het bezoekerscentrum van het Stadhuis krijg je meer informatie over het Belfort, de Lakenhalle en de geschiedenis van Dendermonde als vestingstad. Via foto’s, teksten, kaarten en audio- en videofragmenten ontdek je alles over het verleden en het heden van de stad. Wie wil kan in het bezoekerscentrum ook een audiogids huren en het gebouw verkennen, terwijl je de boeiende geschiedenis vol leuke verhalen te horen krijgt.