Fort van Breendonk

De Tweede Wereldoorlog heeft littekens achtergelaten in ons hele land. Na 75 jaar van heropbouw en verwerking, zijn die niet altijd meer even zichtbaar. 

In Fort Breendonk in Willebroek wordt de herinnering levend gehouden. Deze plek ademt verhalen over de meest afschrikwekkende, maar ook de meest moedige en hoopgevende kant van de mens.

Een nationaal gedenkteken om nooit te vergeten

In Fort Breendonk verzamelden de nazi’s iedereen die niet in hun wereldorde paste: verzetslieden, Joden, andersdenkenden. Het was een overgangskamp. Hier wachtten de gevangenen op hun onzekere lot. Velen onder hen werden afgevoerd naar het oosten, waar ze terecht kwamen in duistere werkkampen of ongeziene vernietigingskampen. Een zwarte bladzijde uit de menselijke geschiedenis, die nooit vergeten mag worden. 

Daarom werd Fort Breendonk, een van de best bewaarde kampen van Europa, ingericht als nationaal gedenkteken. Wat ooit een verschrikkelijk gevangenenkamp was, werd omgevormd tot een boeiend memoriaal dat de verhalen vertelt van iedereen die ze niet zelf meer navertellen kan. En belicht de schrikbarende geschiedenis die zich hier afspeelde.

Fort Breendonk: een geschiedenis

Het indrukwekkende én afschrikwekkende fort werd opgetrokken tussen 1906 en 1913. Het was een cruciaal onderdeel van de verdedigingslinie rond Antwerpen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het door de Duitsers veroverd, maar niet intensief gebruikt. Tussen de oorlogen in was het meer een bezienswaardigheid dan iets anders. 

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, werd het fort ingericht als hoofdkwartier van het Belgische leger. Vanuit Breendonk sprak Leopold III de bevolking toe. Het was ook hier dat hij de Franse en Engelse bevelhebbers ontving. Toen de Duitsers hun opmars verderzetten, verhuisde de koning met zijn raadgevers naar het kasteel van Wijnendale.
 

Verhalen om stil van te worden

Toen de Duitsers het fort innamen, gebruikten ze het vrijwel meteen als doorgangskamp en gevangenenkamp. Het regime was hard en de gevangenen werden met velen naar concentratiekampen gedeporteerd in Polen, Duitsland en Oostenrijk. De gevangenis werd geleid door de beruchte SS. In 1942 werden de Joodse gevangenen overgeplaatst naar de Dossin Kazerne in Mechelen, waarna het voltijds als strafkamp voor verzetslieden en politieke gevangenen werd gebruikt.

Het dagelijkse leven was doordrongen van hard labeur, gruwelijke straffen en vreselijke behandelingen. Dwangarbeid, ondervoeding en mishandeling behoorden tot de dagelijkse routine. Eten was er amper. De uiteindelijke balans was intriest: 3.590 gevangenen werden hier opgesloten. 303 van hen verloren hier het leven. 54 werden elders terechtgesteld. 1.741 lieten het leven nadat ze getransporteerd werden naar concentratiekampen. 

Na de oorlog werden in het fort gevangen collaborateurs ondergebracht. Sinds 1947 werd de site omgevormd tot het Nationaal Gedenkteken Fort van Breendonk.

Bezoek het fort, alleen of in groep

Vandaag wil het Fort van Breendonk een open ontmoetingsplaats zijn. Een eerbetoon aan iedereen die de moed had om zich te verzetten tegen onderdrukking, fascisme, racisme en fanatisme. Het is een ode aan de democratie, waar verschillen niet van tel zijn en de gemeenschappelijke band tussen mensen wordt versterkt. 

Het fort kan je individueel bezoeken, met behulp van een audiogids. Er is ook een aangepast parcours voor mensen met een beperking. Als je in groep gaat, kan je een begeleid bezoek aanvragen. De gids moet je wel op voorhand reserveren! 

Onze tip: bezoek Blaasveldbroek

Het Fort van Breendonk bezoeken, dat kruipt onder je huid. De verhalen staan daarna in je geheugen gegrift. Het is dan ook een goed idee om even naar adem te happen en uit te waaien in de natuur. Blaasveldbroek is dan een goede keuze: niet ver van het fort en een prachtige, groene ontsnappingsplek. 

Hier tref je tal van natuurliefhebbers, wandelaars en joggers. Het 160 hectare grote domein heeft veel te bieden: ontspan in de natuur, ga picknicken op het Otter- en Bevereiland en spot échte bevers, volg de GPS-zoektocht “Beversafari” of leg het avontuurlijke boomstammenparcours af. Als je met de hond komt, kan je die met een gerust hart loslaten in de hondenzone.

Bezoek het Fort van Breendonk

Hoe intens een bezoek aan het fort ook kan zijn, het is iets dat je moet meegemaakt hebben. De missie van het fort vandaag belangt ons allemaal aan. En het Nationale Gedenkteken brengt alle verhalen sereen en helder naar het publiek.