Stiltegebied Hingene

De Schelde laat zich maar moeilijk temmen. Nergens wordt dat beter zichtbaar dan in het stiltegebied van Hingene bij Bornem. Niet alleen de stilte maar ook de talloze dijken en overstromingsgebieden zetten al je zintuigen op scherp.

Het stiltegebied van Hingene maakt deel uit van een geluidsarme zone in Bornem met een totale oppervlakte van 14 km². Sinds 2010 is dit een van de veertien officieel erkende stiltegebieden in Vlaanderen. Slechts veertien. Dat toont aan hoe zeldzaam plaatsen geworden zijn waar het echt stil is in Vlaanderen, op natuurlijke geluiden na. 

Hingene ligt dan ook in een landelijke omgeving, waar het lawaai van vrachtwagens, fabrieken en verbouwingen amper doordringt. In de plaats krijg je de Schelde, fluitende vogels en loeiende koeien te horen: de overheersende geluiden in een stiltegebied. Geen storende, alleen rustgevende geluiden dus. Maar volledig stil is het nooit: het geluidsniveau bereikt maximum 35 à 40 decibel.

Zomerverblijf van de hertog

De stilte was ook de hertog van Ursel niet ontgaan. Het kasteel d'Ursel, ofwel het kasteel van Hingene, werd 350 jaar geleden het vijfsterren zomerverblijf van de hertog van Ursel en zijn gezin. Zijn nageslacht zou er vakantie blijven vieren tot in 1973, toen de onderhoudskosten zelfs voor een hertog te hoog opliepen. Het kasteel kwam in handen van de provincie Antwerpen.

Koffie met cake

Vandaag kan je het kasteel door een ringetje halen. Wie het kasteel bezoekt, kan de luxueuze sfeer van het sobere classicisme opsnuiven. Je komt binnen langs de inkomhal met marmeren vloeren en stucwerk, een eetkamer met spiegelwanden, een bibliotheek en de salons waar je de familie d’Ursel in je verbeelding koffie ziet nippen uit hun porseleinen servies. Let ook op het Chinese behang dat de voorliefde van het gezin verraadt voor het toen exotische China.

In een uithoek van het kasteelpark vind je het Atelier van Antonine. Antonine was de vrouw van Joseph d'Ursel die zich ‘s zomers in het schildersatelier terugtrok om aquarellen, olieverfschilderijen, tekeningen en schetsen te maken van haar familie, vrienden, bedienden en voorouders. Het Atelier van Antonine is omgebouwd tot een vakantiewoning met vier slaapkamers.

Paviljoen

Een comfortabel kasteel volstond blijkbaar niet voor de familie d’Ursel. Langs de Scheldedijk lieten ze eind 18e eeuw het paviljoen De Notelaer optrekken. Het paviljoen is via de Notelaerdreef verbonden met het kasteel. De dreef doet sinds de aanleg van het overstromingsgebied van Hingene trouwens dienst als ringdijk. 

In het paviljoen ontvingen de d’Ursels hun gasten met het nodige decorum: de ramen in boogvorm gunden de bezoekers een feeëriek zicht op de Schelde, tenzij ze te veel afgeleid werden door de hoge plafonds, het gekraak van de parketvloer of de muurschilderingen. Geef toe: als verwelkoming kon dit wel tellen. Het neoclassicistische gebouw deed ook dienst als jachtpaviljoen. Misschien herken je het wel uit de populaire tv-reeks 'Stille Waters'? Zowel de buitenkant als het interieur kregen recent een opfrisbeurt.

Wormen op het menu

Tussen de dijk en de Schelde krijgen de getijden vrij spel. Twee keer per dag vloeit een pak zeewater ver landinwaarts. In dit zoetwatergetijdengebied, een unieke mengeling van zoet water met getijdenwerking, krioelt het van de slikken en schorren. Slikken krijgen dagelijks twee keer water over hun kop en zijn daardoor onbegroeid. Het wemelt er van de wormen, krabben en ander lekkers voor vogels en eenden zoals de Wintertaling, Wilde eend, Bergeend, Krakeend,...

De schorren blijven bij normale hoogwaterstanden vrij van water omdat ze iets hoger liggen. Riet en wilgen groeien er welig. Ze vormen een bijna ondoordringbaar kluwen van struikgewas. Aan de kil, een oude aanlegplaats, heb je een mooi uitzicht op dit unieke stukje Scheldeschorren, een natuurgebied waar je zelfs vossen en grazende reeën kunt spotten in het voorjaar. 

Hangmat

Wie vanaf het jachtpaviljoen de Schellandpolderdijk oostwaarts volgt, kan ter hoogte van de Eikendam uitblazen in een hangmat. Leg je languit, sluit je ogen en concentreer je op de stilte. Of open je ogen en kijk naar het vlieg- en kunstwerk van de vogels tegen de wolkenhemel. 

Verder op de dijk is de tijd blijven stilstaan in restaurant De Groenendijk. Het restaurant heeft zich tegen de Scheldedijk geschuurd. In de wijde omtrek: niets. Geen huizen, geen verkeer, alleen bomen, rust en stilte. Op het terras krijg je de specialiteit voorgeschoteld: paling in het groen volgens grootmoeders (geheime) recept. Ook vleesfanaten kunnen hun tanden zetten in allerlei lekkers. 

Dijkbreuk

Dessertje binnengewerkt? Ga verder naar de Natenhaasdonk, een krappe kasseistrook waarlangs je het Groene Wiel tegenkomt. In deze streek van dijken en overstromingen is een wiel een litteken dat overblijft nadat een overstroming een dijk gebroken heeft. Net achter zo'n bres sloeg het water een diep gat in de polderbodem dat je tot op vandaag kunt zien. Zijn naam dankt het aan de cirkelvorm van zo'n bres. De grootte van het Groene Wiel maakt pijnlijk duidelijk met welke kracht het water de dijk in 1632 heeft kapotgeslagen. Het oorverdovend gekolk waarmee dat gepaard ging, staat in schril contrast met de stilte die er nu heerst.

De kasseiweg neemt je verder mee door weides, akkers en bossen tot op de Pastoor-Huveneersheuvel, een beschermde archeologische site. Opgravingen legden onder meer de grondvesten van de voormalige kerk bloot van Nattenhaasdonk. Het gehucht zou al in vierde eeuw permanent bewoond geweest zijn, de oudste woonkern op het grondgebied Hingene. Nattenhaasdonk bestreek een zandige ophoging, een donk, hoog genoeg om geen natte voeten te krijgen. 

Eb en vloed

Vanaf de 11e eeuw vestigde de regionale elite zich er, meer bepaald de ridders van Haasdonck. Maar dat was buiten de Schelde gerekend. Hij weer. De Schelde werd steeds meer onderhevig aan de getijden en dat merkten de Nattenhaasdonkers aan den lijve: overstromingen werden schering en inslag. 

De kerk werd begin 17e eeuw, na de laatste godsdienstoorlog, heropgebouwd maar was geen lang leven meer beschoren: de grote overstroming van 1825 overspoelde de nederzetting. Het was genoeg geweest. De bewoners verhuisden naar het zuidelijker en hoger gelegen Wintam. De huidige Pastoor-Huveneerskapel zou op de plaats staan van de vroegere kerk. 

Boerderij

Op het erf van een van de weinig overgebleven boerderijen, de Havesdonckhoeve vind je ook de heropgerichte afwateringssluis uit de Scheldedijk van het Spierenbroeck. Of hoe alles hier verweven is met de dreiging van het water.

Stilaan komt het kasteel van Ursel weer in zicht na een verkwikkende tocht langs dijken, schorren, slikken en de sporen van dijkbreuken. Een bijzondere plaats in het hart van de driehoek Gent-Antwerpen-Brussel waar je nooit zo’n stille natuurpracht zou verwachten.